De zonnebaars is een uitheemse soort in Nederland die in ondiepe plantenrijke wateren met zandige bodems, zoals vennen en poelen, hoge dichtheden kan bereiken.

Herkenning

Zonnebaars (Lepomis gibbosus) behoort tot de familie van de zonnebaarzen (Centrarchidae). De soort heeft een zijdelings sterk afgeplat, hooggebouwd, lichaam met vage donkere dwarsbanden en oranje, rode en blauwe vlekken. Op het kieuwdeksel bevindt zich meestal een zwarte vlek. De rugvin bestaat uit twee aaneengegroeide delen waarbij het voorste deel lager is dan het achterste deel. Zonnebaars kan tot 21 centimeter lang worden maar blijft in Nederland doorgaans kleiner. Bij de pos met een enigszins vergelijkbaar uiterlijk is het lichaam minder hoog en ontbreekt de zwarte vlek op het kieuwdeksel. 

Ecologie

Voortplanting

Zonnepaars paait in de periode april tot juli bij watertemperaturen vanaf 16 graden. Het mannetje maakt een kuil in zand of grind in een ondiepe zonbeschenen oeverzone waar hij de vrouwtjes heen lokt. Hij bewaakt en verzorgt de eitjes tot ze uitkomen.

Levenswijze en habitat

De zonnebaars is een generalist. Ze leven in langzaam stilstaand tot langzaam stromend water met een voorkeur voor heldere vegetatierijke plaatsen. Het voedsel bestaat uit macrofauna en de eieren en larven van amfibieën en vissen. Jonge zonnebaarzen vormen schooltjes, de oudere dieren leven solitair. 

Verspreiding

Zonnebaars komt van oorsprong uit Noord-Amerika. In verschillende Europese landen, waaronder Nederland (1903), wordt de soort al meer dan een eeuw verhandeld als vijver- en aquariumvis. Door het loslaten en ontsnappen van kweekexemplaren is de zonnebaars in het wild terechtgekomen. De soort komt in alle provincies voor en is het algemeenst in Limburg en Noord-Brabant waar de zonnebaars zich via beekjes en riviertjes over een groot gebied heeft verspreid. 

Bedreiging en bescherming

Monitoring en trends

Binnen het landelijk Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen, onderdeel van het Netwerk Ecologisch Monitoring (NEM), worden gegevens verzameld om te volgen hoe het gaat met de zoetwatervissen in Nederland. Voor een aantal soorten wordt gericht gezocht door vrijwilligers in door RAVON geselecteerde kilometerhokken. Daarnaast worden gegevens gebruikt die verzameld zijn middels andere monitoringsprogramma's (o.a. KaderRichtlijn Water), projecten en losse waarnemingen (Telmee.nl of Waarneming.nl). Op basis hiervan kunnen verspreidingstrends bepaald worden. Wil je hier zelf een bijdrage aan leveren, dan kun je voor meer informatie kijken op Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen.