Sinds eind januari is het erg warm voor de tijd van het jaar. Amfibieën ontwaken daardoor eerder uit hun winterrust. Op veel plaatsen zijn al trekkende padden, kikkers en salamanders waargenomen. Afgelopen weekend zijn er eitjes van kamsalamander gevonden, dat is zeer vroeg in het jaar. Het gaat echter niet goed met de kamsalamander en daarom is er afgelopen jaar een aantalsmonitoring opgezet.

Eerste eitjes kamsalamander

Van alle amfibieën trekken watersalamanders het vroegst in het jaar richting hun voortplantingswater. De hoge temperaturen van afgelopen periode, sinds eind januari is het al erg zacht, hebben ervoor gezorgd dat een deel van de dieren reeds in het water zit. Afgelopen weekend zijn zelfs al de eerste eitjes van kamsalamander gevonden, op 9 februari in Noord-Brabant en op 10 februari in Utrecht. Dit is erg vroeg, normaal gesproken worden de eitjes vanaf maart afgezet.

Hoe gaat het eigenlijk met de kamsalamander?

Vanuit het NEM-Meetprogramma Amfibieën (Netwerk Ecologische Monitoring) worden o.a. trends in verspreiding berekend. De trend laat zien dat de verspreiding van kamsalamander in Nederland sinds 1997 afneemt. De soort lijkt het slachtoffer te worden van versnippering, verdroging, hybridisatie met invasieve exoten en dierziektes. In veel gebieden vindt voortplanting slechts in één of enkele wateren plaats en de bezette gebieden liggen soms op onoverbrugbare afstand van elkaar. Verdroging van landhabitat en te vroeg droogvallen van voortplantingswateren speelt ook een rol. Op de noordelijke Veluwe is de soort gehybridiseerd met de Italiaanse kamsalamander. De hybriden met deze exoot zijn vruchtbaar én stellen minder eisen aan hun habitat. De schimmelziekte (Bsal), die de vuursalamander heeft gedecimeerd, kan ook voor de kamsalamander nadelig uitpakken.

Aantalsmonitoring kamsalamander gestart

Bekend is dat verspreidingstrends langzamer reageren bij een afname, dan aantalstrends. Een soort neemt namelijk pas af in verspreiding, wanneer het laatste dier verdwijnt uit een gebied. Voor de kamsalamander is daarom binnen het NEM-Meetprogramma Amfibieën een aantalsmonitoring opgezet. Hiervoor is een methode ontwikkeld, waarbij kamsalamanders met amfibieënfuikjes op vaste locaties worden gevolgd. In 2023 is de aantalsmonitoring met vrijwilligers gestart in 50 wateren. De komende jaren is het doel dit verder uit te breiden door het land, zodat op termijn een aantalstrend voor kamsalamander berekend kan worden. Daarbij kunnen andere watersalamanders, die ook met de amfibieënfuikjes gevangen worden, meeliften.

Met amfibieënfuikjes worden kamsalamanders en andere salamanders op gestandaardiseerde wijze gevolgd in de aantalsmonitoring. (Bron: Jelger Herder)

Help mee met het monitoren van kamsalamanders

Voor de uitbreiding van de aantalsmonitoring kamsalamander is RAVON nog op zoek naar vrijwilligers die kamsalamanders willen volgen bij hun in de buurt. Als het je leuk lijkt om hieraan bij te dragen kun je je aanmelden bij RAVON. RAVON verzorgt dan een set aan amfibieënfuikjes, instructies en de juiste vergunningen en ontheffingen om deze te mogen inzetten. Ga voor meer informatie en om je aan te melden naar ravon.nl. 

In dit instructiefilmpje kun je zien hoe de aantalsmonitoring kamsalamander in zijn werk gaat.

Tekst: Jelger Herder, Edo Goverse, RAVON
Beeld: Jelger Herder