In een ecologische verbindingszone (EVZ) nabij Drimmelen (Noord-Brabant) is op kilometers afstand van bekende vindplaatsen een nieuwe populatie van de levendbarende hagedis ontdekt. Dit is al heel bijzonder omdat er bijna nooit nieuwe populaties worden ontdekt, maar nog meer omdat dit midden in ogenschijnlijk ongeschikt agrarisch landschap gebeurde. 

Onderzoek

De verspreiding van de meeste reptielensoorten in ons land is goed bekend. Er worden niet vaak nieuwe populaties ontdekt. Het is daarom heel bijzonder dat een stagiaire van waterschap Brabantse Delta in 2022 een levendbarende hagedis op kilometers afstand van bekende vindplaatsen aantrof. Deze waarneming was aanleiding voor het waterschap om RAVON nader onderzoek te laten doen.

In 2023 is een deel van de EVZ door RAVON onderzocht. Het resultaat is heel verrassend: niet alleen op de locatie uit 2022 kon de waarneming bevestigd worden, maar op vrijwel het gehele onderzochte traject is de levendbarende hagedis waargenomen. De inventarisatie leverde tientallen waarnemingen op, met een dagmaximum van 31 individuen. Ook werden er veel subadulte en juveniele hagedissen gezien. Het onderzoek leverde voor deze soort vier nieuwe kilometerhokken en één nieuw uurhok op. De nieuwe populatie bevindt zich dicht bij de Biesbosch, op ruim acht kilometer afstand van bekende vindplaatsen.

Zonnende levendbarende hagedis op weidepaaltje in het onderzoeksgebied (Bron: Jöran Janse)

Afwijkend habitat

Het onderzochte stuk EVZ bevindt zich langs een zeer sporadisch gebruikte spoorlijn tussen Hooge Zwaluwe en Made. Het landschap rondom deze EVZ is voor de levendbarende hagedis niet tot nauwelijks geschikt. Het bestaat voornamelijk uit uitgestrekte akkers en wat graslanden, maar juist de aanwezigheid van de EVZ zorgt blijkbaar voor voldoende geschikt habitat. Bij levendbarende hagedissen is al vaker gebleken dat niet alleen heide en bosranden leefgebied vormen, maar ook ruigten en bermen. Dat blijkt ook hier het geval. De vondsten maken direct duidelijk dat een EVZ niet alleen een functie heeft als verbinding, maar dat het ook als volwaardig leefgebied kan dienen. Voldoende oppervlak en kwaliteit van de EVZ spelen daarbij uiteraard een belangrijke rol.

In dit onderzoek is slechts een deel van de EVZ onderzocht. Het is aannemelijk dat de levendbarende hagedis ook buiten het onderzoekstraject voorkomt. De vondsten geven daarom aanleiding tot vervolgonderzoek.

Habitat van de levendbarende hagedis in de EVZ (Bron: Rolf van Leeningen)

Levendbarende hagedis

De levendbarende hagedis is een relatief kleine soort. De grondkleur is meestal bruin en de tekening is zeer variabel. Zoals de naam al doet vermoeden, zijn deze hagedissen eierlevendbarend. Dit betekent dat de jonge dieren zich in eieren in het lichaam van de moeder ontwikkelen en daarna levend worden geboren. De levendbarende hagedis kent dus geen lang eistadium buiten het moederdier, zoals bij de zandhagedis het geval is. De levendbarende hagedis leeft in Nederland voornamelijk op heide en hoogvenen, maar kan ook in ruigten, graslanden en bermen worden aangetroffen. Dit is op de onderzochte locatie het geval. Vanwege hun geringe lengte en onopvallende levenswijze kunnen ze eenvoudig over het hoofd worden gezien. Goede reden om ook buiten typisch habitat goed op deze interessante soort te letten.

Tekst: Rolf van Leeningen & Jeroen van Delft, RAVON en Calle Boot, Waterschap Brabantse Delta
Foto's: Jelger Herder (leadfoto: volwassen levendbarende hagedis), Jöran Janse & Rolf van Leeningen, RAVON