24-APR-2024 - Uitheemse rivierkreeften zijn niet meer weg te denken uit het Nederlandse watersysteem. Hun opmars is nog volop gaande en de verwachting is niet dat ze ooit nog zullen verdwijnen. Dat ze een grote impact kunnen hebben op ecosystemen en inheemse soorten is bekend. Naar de specifieke effecten op amfibieën in Nederland is echter weinig onderzoek gedaan. Hoog tijd om er dieper in te duiken.
De afgelopen decennia hebben zich meerdere uitheemse, veelal Noord-Amerikaanse rivierkreeftsoorten gevestigd in Nederland. Veel van deze soorten breiden zich sterk uit en gedragen zich invasief. Zowel direct als indirect kunnen ze een grote invloed hebben op inheemse soorten. Zo voeden rivierkreeften zich met een breed scala aan dierlijk en plantaardig materiaal en kunnen ze zo een direct effect hebben op inheemse soorten door deze te consumeren.
Maar ook indirect kunnen ze een effect hebben door watervegetaties te decimeren en middels hun graafwerkzaamheden de waterkwaliteit te beïnvloeden. Niet voor niets is er reeds veel onderzoek gedaan naar de impact van rivierkreeften op watersystemen, met name in lager gelegen polders waar rivierkreeften hoge dichtheden bereiken en voor grote overlast zorgen.
Gevolgen voor amfibieën in Nederland niet eerder onderzocht
Onderzoeken uit het buitenland laten zien dat ook amfibieën nadelige gevolgen kunnen ondervinden van uitheemse rivierkreeften. Zo zorgt de rode Amerikaanse rivierkreeft in Noord-Italië voor het verdwijnen van alle inheemse salamanders op plekken waar de soort voorkomt. In Spanje nemen aantallen inheemse amfibieën ook gestaag af na vestiging van deze uitheemse rivierkreeft in hun voortplantingswateren.
Naar de effecten van uitheemse rivierkreeften op amfibieën in Nederland is echter nog heel weinig onderzoek gedaan. De meeste rivierkreeften zitten in open, met elkaar verbonden, watersystemen. Dergelijke wateren zijn vaak ook visrijk en daardoor bij voorbaat al minder geschikt voor veel amfibiesoorten. Dit doordat ook vissen amfibieën, met name de eitjes en larven, eten.
Een typische amfibieënpoel, met geïsoleerde ligging en visvrij (Bron: Jelger Herder)
Doordat de rivierkreeften steeds verder uitbreiden en verschillende soorten daarbij ook over land lopen, worden ook steeds meer geïsoleerde wateren zoals poelen gekoloniseerd. Deze van nature vaak visvrije wateren vormen belangrijke voortplantingswateren voor amfibieën. Een voorbeeld is de kolonisatie door de marmerkreeft van de vennen in de Overasseltse en Hatertse Vennen, waar onder andere de zeldzame knoflookpad en kamsalamander voorkomen.
Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft eet van de kikkerdril van bruine kikker (Bron: Adri Clements)
Waarnemingen gezocht voor onderzoek
Meer kennis over de effecten van de uitheemse rivierkreeften op amfibieën in Nederland is zeer gewenst. Vanuit RAVON zal daarom literatuuronderzoek uitgevoerd worden in het kader van een afstudeeropdracht. Naast studies uit het buitenland is het de bedoeling juist ook voorbeelden uit Nederland te verzamelen. Deze zijn veelal niet gepubliceerd.
Daarom hebben we een online enquête opgesteld. We vragen iedereen die voorbeelden heeft van de impact van uitheemse rivierkreeften op amfibieën deze door te geven via deze enquête. Het kan daarbij gaan om directe effecten, zoals observaties van predatie van amfibieën door rivierkreeften. Daarnaast zijn we ook op zoek naar anekdotische informatie, bijvoorbeeld dat amfibieën afnemen of verdwijnen na de vestiging van rivierkreeften, maar ook wanneer er situaties bekend zijn waar de rivierkreeften al lange tijd samen leven met amfibieën zonder dat er een afname van amfibieën te zien is.
Het verzamelen en bundelen van deze kennis vormt een belangrijke eerste stap. Hiermee kunnen knelpunten worden vastgesteld, maar mogelijk ook kansen om de effecten van de uitheemse rivierkreeften op onze inheemse amfibieën te beperken.
Meer informatie
Tekst: Jelger Herder & Maarten Gilbert, RAVON; Pijke Torenvlied (stagiair RAVON / AERES Hogeschool)
Foto's: Jelger Herder (leadfoto: rode Amerikaanse rivierkreeft verplaatst zich over land); Adri Clements