De Antiliaanse Leguaan is een grote hagedis die voorkomt op enkele eilanden in het Caribisch gebied maar sterk wordt bedreigd in zijn voortbestaan.

Herkenning

De Antilliaanse leguaan is een van de twee Iguana-soorten in de Kleine Antillen en lijkt sterk op de Groene leguaan (Iguana iguana). Voor de leek zijn deze twee soorten identiek, maar je kunt ze duidelijk onderscheiden:

• De Groene leguaan heeft een vergrote schub (sublabiale schub) op de wang onder de oorklep en de duidelijk herkenbare zwarte-groene banden op de staart; deze kenmerken ontbreken bij de Antilliaanse leguaan.
• De Antilliaanse leguaan is ietwat kleiner dan de Groene leguaan.
• Mannetjes behalen een maximale lengte van ongeveer 1,35m en vrouwtjes 1,25m.
• Volwassen dieren wegen tussen de 1,5 – 3kg.
• Geslachtrijpe mannelijke Antilliaanse leguanen, soms ook vrouwtjes, ontwikkelen opmerkelijke roze wangen.

Naarmate de inheemse Antilliaanse leguaan ouder wordt verandert de lichaamskleur van groen tot lichtgrijs. Vrouwtjes blijven echter soms een wat groene lichaamskleur aanhouden. De benaming van de gewone Groene leguaan is daarom wat ongelukkig, doordat de soort in verschillende kleuren varianten voorkomt (bijvoorbeeld: zwart, blauw, groen, oranje, grijs), en omdat vrouwelijke Antilliaanse leguanen veel groen behouden en zo voor gewone groene leguanen kunnen worden aangezien.

Ecologie

Voortplanting

We weten nog maar weinig omtrent de voortplanting van de Antilliaanse leguaan op St. Eustatius. Geslachtsrijpe mannetjes krijgen in het voorjaar roze wangen, en kunnen met andere mannetjes strijden om vrouwtjes. Dit gaat gepaard met veel kop knikken, en ze maken zich zo groot mogelijk ten opzichte van de concurrentie. De meeste volwassen mannetjes hebben echter een harem van 1-5 vrouwtjes op St. Eustatius en zullen weinig concurrentie van elkaar ondervinden. Veel van deze kleine groepen leguanen komen namelijk niet in contact met elkaar, omdat het totaal aantal leguanen dusdanig laag is, en de verspreiding op St. Eustatius niet uniform is.

Drachtige vrouwtjes zijn in maart gevonden, en leggen waarschijnlijk rond april/mei eieren. De vrouwtjes graven een tunnel tot wel een meter lang, waarin aan het einde eieren worden gelegd. De tunnel loopt niet in een rechte lijn naar beneden, maar wordt met een lichte helling ten opzichte van de oppervlakte gegraven. Vrouwtjes dichten een tunnel na het leggen en zullen verder niet voor een nest zorgen. Juveniele dieren kruipen rond oktober/december uit het ei en zijn dan ongeveer 17-20cm lang (inclusief staart).

Levenswijze

De Antilliaanse leguaan leeft voornamelijk in struiken en hoog in bomen, en wordt niet vaak op de grond aangetroffen. De leguanen voelen zich namelijk veiliger hoog in de boom. Ze eten voornamelijk ‘s ochtends jong blad, maar ook fruit in het natte seizoen. Bijna alle leguanen hebben een holletje waar ze zich in kunnen terug trekken wanneer de temperaturen ‘s middags te warm zijn. Op die manier kunnen ze hun temperatuur regelen, zodat ze niet oververhit raken. Ze slapen niet in die holletjes, maar hoog in de boom. De Antilliaanse leguaan leeft voornamelijk aan bosranden, en plekken met veel variatie in structuur en vegetatie.

Verspreiding

De Antilliaanse leguaan was een algemeen voorkomende soort in het Noordelijke deel van de kleine Antillen, van Anguilla tot Martinique. Sinds de komst van de Europeanen is de soort sterk achteruit gegaan. Dit heeft er voor gezorgd dat op verschillende locaties de soort compleet verdwenen is en op andere sterk afgenomen. Binnen de Nederlandse Cariben komt er alleen nog een kleine populatie voor op St. Eustatius. Er bevinden zich naar schatting nog zo’n 500-600 leguanen op St. Eustatius. Een zorgelijke feit is dat bijna al deze dieren buiten de nationale parken leven, en dus minder bescherming genieten.

De Antilliaanse leguaan komt verder nog voor op: Anguilla, Prickley Pear East (Anguilla), St. Barthélemy, Forchue (St. Barths), Fregate (St. Barths), Guadeloupe, La Désirade (Guadeloupe), Îlet de la Petit Terre (Guadeloupe), Dominica, Martinique, en Îlet Chncel (Martinique). Op veel van deze locaties gaat het om zeer kleine populaties, die ernstig worden bedreigd door hybridisatie.

Bedreiging en bescherming

De Inheemse Antilliaanse Leguaan wordt verder bedreigd door:

• Een reeks van geïntroduceerde (roof)dieren. Predatie door zowel katten en honden is een groot probleem. Bekend is dat volwassen leguanen worden gedood door waakhonden welke vrij rondlopen binnen privé-terreinen. Leguanen maken gebruik van dergelijke terreinen om aan hun voedsel te komen.
• Uitgebreide begrazing door loslopend vee, met name geiten en koeien. Door uitgebreide begrazing verandert de samenstelling van plantensoorten. De structuur van het leefgebied en het voedsel is aangetast en de voor zowel geiten als leguanen onverteerbare invasieve exoten zoals de Mexicaanse Creeper (Antigonon leptopus) verspreiden zich nu snel.
• Sterfte door verhongering (of verdrinking) in verlaten waterputten en verstrikking in hekwerken van onder meer tuinomheining.
• Stropen is waarschijnlijk een probleem van kleine orde. Vooral omdat de populatiedichtheid zo laag is dat het de inspanning om te stropen niet loont.

Monitoring en trends

Sinds 2015 wordt de soort op St. Eustatius in kaart gebracht. Er is nog niet genoeg data om trends weer te geven. Echter ziet het er naar uit dat er rond de 500-600 dieren nog over zijn. Hiervan is slechts een klein deel jong aanwas, wat een zeer zorgelijk signaal is.