Herkenning

Er bestaan drie soorten bandsalamanders, namelijk Ommatotriton ophryticus, O. nesterovi en O. vittatus. In Nederland is, op basis van eDNA, de ‘bandsalamander’ aangetoond, maar het is thans nog onduidelijk om welke soort, of combinaties daarvan, het gaat. O. nesterovi, O. ophryticus of een hybride lijkt echter het meest aannemelijk.
Bandsalamanders staan bekend om hun opvallende kleuren en patronen. Kenmerkend is de witte band tussen de voor en achterpoten die met zwarte lijntjes een scheiding vormt tussen de buik en zijkant/rug. Mannetjes hebben in de paartijd een zeer hoge, ingesneden en zwart gebandeerde kam. Er is een onderbreking tussen rug- en staartkam. De kam op de staart is lager dan op de rug. De dieren hebben doorgaans een gemarmerde flanktekening.
Vrouwtjes zijn minder opvallend. Hun rugzijde is lichtbruin, grijs tot olijfkleurig. De buikzijde bij beide geslachten is oranjeachtig, al dan niet met kleine zwarte stipjes of fijne vlektekening. Mannetjes van O. ophryticus en O. nesterovi kunnen circa 16 cm lang worden, de vrouwtjes blijven kleiner. O. vittatus blijft in het algemeen veel kleiner; tot 11 cm.

Ecologie

Voortplanting

Bandsalamanders starten vroeg met de voortplanting. Afhankelijk van de soort kunnen zij al vanaf begin winter in het water zitten. Opvallend is dat de mannetjes territoria bezetten en deze ook fel verdedigen tegen andere mannetjes. Ze zijn vaak overdag actief in de voortplantingstijd. Vrouwtjes kunnen enkele tientallen tot vele honderden eitjes afzetten. Zij zetten deze een voor een af op planten. Larven blijven relatief klein voor een dergelijk grote salamander, namelijk 3-4,5 cm.

Levenswijze

De activiteitsperiode van bandsalamanders komt in grote lijnen overeen met onze eigen watersalamanders. Bandsalamanders zijn, waarschijnlijk mede vanwege het voorkomen in droge streken, sterk gebonden aan wateren. Ook buiten de voortplantingsperiode houden zij zich veelal op in het water, onder andere om te foerageren. Op het land kennen ze een vrij verborgen leefwijze. Juveniele dieren verblijven op het land tot ze volwassen zijn. In hun natuurlijke verspreidingsgebied komen ze in een breed spectrum aan habitats voor, vanaf zeeniveau tot in de bergen tot op een hoogte van 1600 meter. De voortplantingswateren kunnen in open gebieden zoals weilanden liggen, maar ook in beschaduwde bossen. Het kunnen een paar vierkante meter grote poelen en langzaam stromende wateren zijn, maar ook visvrije meren. De voedselkeuze is eveneens weinig specifiek en opportunistisch. Het bestaat uit de voor salamanders gebruikelijke variatie aan insecten en andere ongewervelden en in het water ook amfibieënlarven.

Verspreiding

Het natuurlijke verspreidingsgebied van de drie bandsalamandersoorten ligt rond de Zwarte Zee (Armenië, Georgië, Rusland en Turkije) en de oostflank van de Middellandse Zee (Israël, Libanon, Syrië, Turkije en misschien zelfs Irak). In Spanje komt een geïntroduceerde hybridepopulatie voor tussen O. nesterovi en O. ophryticus. In 2023 is de ‘bandsalamander’ in Zuidwest-Drenthe aangetoond.

Bedreiging en bescherming

De bandsalamander is een exoot in Nederland. Deze soort kan een bedreiging vormen voor inheemse amfibieën door directe concurrentie en/of predatie. Bovendien is ziekteoverdracht, bij het loslaten van exotische soorten vanuit gevangenschap, altijd een serieus risico. Hybridisatie met inheemse salamandersoorten is onbekend en wordt niet verwacht.

Monitoring en trends

Vooralsnog zijn geen trends bekend. Het blijft belangrijk om waarnemingen van deze soort door te geven via Waarneming.nl of Telmee.nl.