De bastaardmodderkruiper is een hybride kleine modderkruiper die behoort tot de familie van de modderkruipers (Cobitidae).

Herkenning

De bastaardmodderkruiper is een hybride (Cobitis taenia x elongatoides x tanaitica) die behoort tot de familie van de modderkruipers (Cobitidae). De soort heeft een langgerekt cilindervormig geel tot lichtgrijs lichaam met op de flanken een regelmatig patroon van donkere vlekken. Rond de bek bevinden zich zes korte bekdraden waarvan vier op de bovenlip en twee in de mondhoeken. Onder het oog bevindt zich een kleine uitklapbare stekel.

De bastaardmodderkruiper is op uiterlijke kenmerken nagenoeg niet te onderscheiden van de gewone kleine modderkruiper. Het enige onderscheidende kenmerk is de maximale lengte. Deze ligt bij de gewone kleine modderkruiper op 11,5 centimeter terwijl de bastaardmodderkruipers ruim 13 centimeter kunnen worden. Door hun bijzondere voortplantingsmechanisme, de vrouwtjes klonen zichzelf, zijn de bastaardmodderkruipers altijd vrouwelijk. De geslachtsverhouding van een populatie geeft daarom ook in een indicatie of het pure kleine modderrkuipers betreft (man: vrouw als 1:1) of bastaardmodderkruipers (typisch man:vrouw als 1: >10).  Het bermpje en de grote modderkruiper vertonen gelijkenis met de bastaardmodderkruiper. Grote modderkruiper heeft tien bekdraden. Bermpje heeft geen stekel onder het oog en een onregelmatig vlekkenpatroon.

Ecologie

Voortplanting

De paaitijd loopt van april tot juli. Hierbij draait het mannetje zich om het vrouwtje. De eieren worden afgezet tussen dichte vegetatie en als dit ontbreekt tussen stenen, takken of boomwortels. Bijzonder voor de bastaardmodderkruiper is dat het enkel vrouwtjes betreffen. Deze klonen zichzelf, ze hebben echter wel sperma nodig van een mannetje kleine modderkruiper om de ontwikkeling in gang te zetten. In theorie kunnen bastaardmodderkruipers daarom enkel voorkomen samen met kleine modderkruipers. 

Levenswijze en habitat

De bastaardmodderkruiper is een generalist en komt en veel verschillende watertypen voor. De soort heeft een voorkeur voor stilstaand tot langzaam stromend ondiepe wateren met een rijke plantenbegroeiing en een zandige of met dunne sliblaag bedekte bodem. De soort komt in vrijwel heel Nederland voor in sloten, vaarten, kanalen, riviertjes, beken, plassen en meren. Bastaardmodderkruipers zijn met name in de schemering en ’s nachts actief, overdag rusten ze verscholen tussen de vegetatie of ingegraven in de bodem met enkel hun kop eruit stekend. Ze voeden zich door bodemsubstraat op te happen en daaruit eetbare deeltjes te filteren. Het dieet bestaat uit zoöplankton, kleine macrofauna, algen en dood organisch materiaal.

Herkomst en verspreiding

Er zijn in Europa verschillende bastaardmodderkruipers ontstaan uit kruisingen tussen een viertal oudersoorten: Cobitis taenia, C. elongatoides, C. tanaitica en C. taurica. De in Nederland voorkomende bastaardmodderkruiper is bekend uit o.a. Nederland, Frankrijk en Oost Europa rond de Zwarte Zee. Onderzoek uit 2015 heeft laten zien dat de bastaardmodderkruipers in een groot deel van Nederland voorkomen. In de regio’s die een relatief grote mate van connectiviteit met grote rivieren en met elkaar hebben worden vrijwel overal bastaardmodderkruipers aangetroffen. De bastaardmodderkruipers zijn echter afwezig op geïsoleerde locaties zoals Zeeuws Vlaanderen en de Drentsche Aa.

Door onderzoek naar "kleine modderkruipers" in de collectie van Naturalis kon worden vastgesteld dat de bastaardmodderkruipers in ieder geval reeds in 1951 in Nederland aanwezig waren (bij een poel langs de Maas bij Maastricht). Op de meeste onderzochte locaties (1919 tot 1982) bleken echter enkel pure kleine modderkruipers voor te komen in het verleden. Op enkele van deze locaties zijn de bastaardmodderkruipers inmiddels vastgesteld en dominant. Dit maakt het waarschijnlijk dat de bastaardmodderkruipers zich relatief recent (100-150 jaar geleden) in Nederland gevestigd hebben. Mogelijk dat ze onbedoeld vanuit Oost-Europa zijn meegekomen met vistransporten.

Bedreiging en bescherming

De bastaardmodderkruipers hebben geen beschermde status en zijn niet bedreigd. Zelf vormen ze mogelijk wel een bedreiging voor de inheemse kleine modderkruiper doordat ze zeer dominant worden over deze soort in populaties waar ze beiden voorkomen.