Blauwneus is een exoot met een kenmerkende vlezige donkere neus, die in Nederland in toenemende mate wordt aangetroffen.

Herkenning

Blauwneus (Vimba vimba) behoort tot de familie van de karpers (Cyprinidae). De soort heeft een zijdelings afgeplat lichaam met een vrij hoge rug en zliverkleurige flanken. Aan de kop zit een vlezige donkere neus met een onderstandige bek die vanaf onder gezien U-vormig is. Bij jonge exemplaren is de neus nog nauwelijks ontwikkeld. De soort heeft een relatief lange anaalvin (20-25 vinstralen). In de paaitijd worden mannetjes en vrouwtjes glanzend zwart op de rug en de onderste vinnen diep oranje. De maximale lengte bedraagt 48 centimeter. De U-vormige bek en de vlezige neus zijn een onderscheidend kenmerk met gelijkende soorten als brasem, Donaubrasem en kolblei die ook een lange anaalvin hebben. Andere soorten met een verdikte neus als sneep, serpeling en houting hebben geen lange anaalvin. 
 

Ecologie

Voortplanting

Voor de voortplanting in de periode mei tot juli zwemmen blauwneuzen stroomopwaarts naar ondiepe snelstromende grindrijke plaatsen in beken en rivieren. Er wordt vaak meerdere keren per jaar gepaaid. 

Levenswijze en habitat

De soort is gedeeltelijk stromingsminnend. Voor de voortplanting is (snel) stromend water nodig, na de voortplanting laten de larven zich afvoeren naar ondiepe oeverzones en zakken de adulten stroomafwaarts af naar naar de benedenlopen van rivieren, estuaria en meren. Het voedsel bestaat uit bodemdieren zoals insectenlarven en schelpdieren.

Herkomst en verspreiding

Het oorspronkelijke verspreidingsgebied van blauwneus ligt in Centraal en Oost Europa, Zuid Zweden, de kustwateren van Finland, Turkije en aan de oostzijde van de Kaspische Zee. In de jaren 70 is de soort uitgezet in de rijn en is er voortplanting vastgesteld in de Sieg, een zijrivier van de Rijn in Duitsland. De soort werd rond de eeuwisseling ook lokaal verkocht in tuincentra. De eerste waarneming van blauwneus in Nederland dateert uit 1989 uit de Nederrijn bij Heteren. 

Bedreiging en bescherming

De blauwneus is een exoot en geniet daarom geen bescherming in Nederland.  Internationaal is de soort beschermd door de Conventie van Bern (Bijlage 3). In het oorspronkelijke verspreidingsgebied wordt blauwneus op enkele plaatsen bedreigd als gevolg van riviernormalisaties. Over de impact van blauwneus op inheemse soorten in Nederland is weinig bekend. 

Monitoring en trends

Binnen het landelijk Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen, onderdeel van het Netwerk Ecologisch Monitoring (NEM), worden gegevens verzameld om te volgen hoe het gaat met de zoetwatervissen in Nederland. Voor een aantal soorten wordt gericht gezocht door vrijwilligers in door RAVON geselecteerde kilometerhokken. Daarnaast worden gegevens gebruikt die verzameld zijn middels andere monitoringsprogramma's (o.a. KaderRichtlijn Water), projecten en losse waarnemingen (Telmee.nl of Waarneming.nl). Op basis hiervan kunnen verspreidingstrends bepaald worden. Wil je hier zelf een bijdrage aan leveren, dan kun je voor meer informatie kijken op Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen.