De Kaukasische dwerggrondel is een uitheemse soort die in 2019 voor het eerst in het Nederlands is aangetroffen en zich snel verspreidt.

Herkenning

De Kaukasische dwerggrondel (Knipowitschia caucasica) behoort tot de familie van de grondels (Gobiidae) en is een bodemvis. Ze bereiken een maximum lengte van slechts 5 centimeter maar zijn vaak kleiner. Het lichaam is gedrongen met een zandkleurige grondkleur en “rommelig” ogende donkere vlekjes op de flanken. In de paaiperiode krijgen de vrouwtjes een heldergele buik en zijn bij de mannetjes vier tot acht donkere banden zichtbaar op de flanken. De eerste rugvin van de vrouwtjes bevat verspreid zwart pigment, terwijl de mannetjes een gebandeerde rugvin met een blauwzwarte vlek hebben. De buikvinnen zijn vergroeid tot een zuignap waarmee de soort zich onderscheidt van de donderpadden. Onderscheid met andere grondels zoals brakwatergrondel, marmergrondel en jonge exemplaren van de Pontische stroomgrondel, kesslersgrondel en zwartbekgrondel is te maken op basis van de combinatie van een stompe kop, zeer korte neus en het ontbreken van schubben bovenop de kop tot aan de eerste rugvin.

Ecologie

Voortplanting

De paaitijd loopt waarschijnlijk van april tot juli, waarbij vrouwtjes meerdere keren per jaar eieren afzetten op stenen, schelpen of plantaardig materiaal. De eitjes worden bewaakt door het mannetje totdat ze uitkomen. Na uitkomst verspreiden de larven zich waarschijnlijk stroomafwaarts via de waterstroom.

Levenswijze en habitat

De Kaukasische dwerggrondel heeft een voorkeur voor ondiepe vegetatierijke delen in rivieren, meren en kustwateren. De soort is ook al in polderwater aangetroffen. Door hun hoge zouttolerantie kunnen ze zowel in zoet als zout water leven. De Kaukasische dwerggrondel leeft van zoöplankton en macrofauna zoals muggenlarven.

Verspreiding

Kaukasische dwerggrondel komt van oorsprong voor in het Ponto-Kaspische gebied rondom de Zwarte Zee. In 2019 is de soort voor het eerst in de Rijn aangetroffen in Duitsland nabij Xanten. De eerste waarneming in Nederland is kort daarop gedaan in de Nieuwe Merwede. Mogelijk heeft de soort zich verspreid via het Main-Donaukanaal maar hij kan ook onbedoeld zijn meegelift met vistransporten. De Kaukasische dwerggrondel heeft zich inmiddels verspreid over de grote rivieren, het IJsselmeer, Markermeer en duikt steeds vaker op in regionale wateren.

Bedreiging en bescherming

De Kaukasische dwerggrondel is een exoot en geniet daarom geen bescherming in Nederland. De soort breidt zich sinds de vestiging in Nederland sterk uit. De soort bereikt lokaal zeer hoge dichtheden. Wat de impact is op andere soorten is nog onbekend.