De marmergrondel is een uitheemse soort die via het Main-Donaukanaal het Rijn systeem gekoloniseerd heeft.

Herkenning

Marmergrondel (Proterorhinus semilunaris) behoort tot de familie van de grondels (Gobiidae). Het lichaam is gedrongen en donkerbruin tot donkergrijs met een gemarmerde tekening met daarin grote donkere vlekken. Mannetjes kleuren in de paaitijd bijna zwart, de voorste rand van hun eerste rugvin kleurt oranje en de rand van de tweede rugvin en staartvin kleuren wit tot rood. De soort kan 10 centimeter lang worden. Het onderscheid met de inheemse rivierdonderpad en beekdonderpad is te maken doordat de buikvinnen van de marmergrondel zijn vergroeid tot een zuignap, bij de donderpadden zijn deze vinnen gescheiden. Het onderscheid met brakwatergrondel, zwartbekgrondel, kesslers grondel, Kaukasische dwerggrondel en Pontische grondel is te maken doordat marmergrondel buisvormige neusopeningen heeft, de andere grondelsoorten hebben dit niet.

Ecologie

Voortplanting

De voortplantingsperiode loopt van april tot september waarbij vrouwtjes meerdere legsels per jaar hebben. De eitjes worden afgezet in een holte tussen stenen of ander hard substraat, waarna het mannetje de eitjes bewaakt tot ze uitkomen. De larven laten zich in stromende wateren met de stroom mee afzakken om nieuw leefgebied te koloniseren. 

Levenswijze en habitat

Marmergrondel prefereert structuurrijke oeverhabitats die schuilgelegenheid bieden zoals (kleinere) stenen, schelpenbanken of dichte vegetatie. Het voedsel bestaat uit zoöplankton, ongewervelde, eieren en larven van vissen, algen en dood organisch materiaal. 

Verspreiding

Het oorspronkelijke leefgebied van marmergrondel ligt in de stroomgebieden ten westen en noordwesten van de Zwarte Zee. In de jaren ’90 begon de soort het verspreidingsgebied stroomopwaarts uit te breiden in de Donau, waarschijnlijk als gevolg van rivierkanalisaties. Het stroomgebied van de Rijn werd bereikt via het Main-Donaukanaal. In Nederland is marmergrondel voor het eerst aangetroffen in 2002. De soort verspreidde zich snel via de grote rivieren en kanalen naar uiterwaardplassen, polderwateren en beken.

Bedreiging en bescherming

Monitoring en trends

Binnen het landelijk Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen, onderdeel van het Netwerk Ecologisch Monitoring (NEM), worden gegevens verzameld om te volgen hoe het gaat met de zoetwatervissen in Nederland. Voor een aantal soorten wordt gericht gezocht door vrijwilligers in door RAVON geselecteerde kilometerhokken. Daarnaast worden gegevens gebruikt die verzameld zijn middels andere monitoringsprogramma's (o.a. KaderRichtlijn Water), projecten en losse waarnemingen (Telmee.nl of Waarneming.nl). Op basis hiervan kunnen verspreidingstrends bepaald worden. Wil je hier zelf een bijdrage aan leveren, dan kun je voor meer informatie kijken op Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen.