De muurhagedis komt in Nederland van nature alleen voor op enkele oude vestingwerken in het centrum van Maastricht.

Herkenning

Deze slanke hagedis kan tot circa 19 cm lang worden. De muurhagedis heeft een smalle, platte kop en een relatief lange staart. Op korte afstand vallen de krachtige poten en de lange tenen op. De muurhagedis heeft, in tegenstelling tot zandhagedis en levendbarende hagedis, een niet-getande, gladde achterrand van de halskraag. De schubben van de muurhagedis zijn niet tot nauwelijks gekield, terwijl die van de beide andere hagedissen dat juist wel zijn.

Zie ook Herkenningskaart Hagedissen.

Ecologie

Voortplanting

De muurhagedis legt eieren, die door zonnewarmte tot ontwikkeling komen. De legselgrootte is sterk afhankelijk van de grootte en leeftijd van het vrouwtje en bestaat uit maximaal vijf tot zes eieren. Muurhagedissen worden tot tien jaar oud, met een gemiddelde van vier tot zes jaar. Het oudste Maastrichtse dier was minstens acht jaar

Levenswijze

De muurhagedis is een warmteminnende soort, die in het noorden van zijn verspreidingsgebied alleen voorkomt in rivierdalen, omdat daar gunstigere klimatologische omstandigheden heersen. De soort kwam hier oorspronkelijk voor op warme, stenige plekken, zoals rotswanden. Met de bouw van stadsmuren kreeg de soort ook de gelegenheid om zich op muren te vestigen, zoals in Maastricht, en nog recenter kwamen daar spoortrajecten bij.

Verspreiding

De muurhagedis komt in ons land uitsluitend in Maastricht voor. Na het dieptepunt in de jaren tachtig groeit de populatie muurhagedissen weer. Het gaat nog steeds om maar enkele honderden dieren en een kwetsbare, volledig geïsoleerde populatie. De soort is op veel plekken illegaal uitgezet en vaak betreft dat dieren uit Midden- en Zuid-Europese populaties.

Bedreiging en bescherming

De muurhagedis heeft in de Rode Lijst de status Ernstig bedreigd. De soort is beschermd volgens de Wet Natuurbescherming (Nationaal beschermd, sinds januari 2017). In het RAVON tijdschrift is een artikel over deze wet verschenen. Dit artikel is hier te vinden. Ook heeft deze soort een beschermingsstatus in de Conventie van Bern (bijlage 2) en in de Europese Habitatrichtlijn (bijlage 4).

Monitoring en trends

Binnen het landelijk Meetprogramma Reptielen, onderdeel van het Netwerk Ecologisch Monitoring (NEM), worden gegevens verzameld om te volgen hoe het gaat met de reptielen in Nederland. Bij monitoring worden herhaald in de tijd gegevens verzameld volgens een vaste werkwijze. Op vaste trajecten worden meerdere keren per jaar de aantallen waargenomen reptielen per soort geteld. Op basis hiervan kunnen aantalstrends bepaald worden. Daarnaast worden gegevens verzameld middels projecten en losse waarnemingen (Telmee.nl of Waarneming.nl) wat bruikbaar is voor het verspreidingsonderzoek. Hiermee kunnen ook de trends in verspreiding worden vastgesteld. Wil je hier zelf een bijdrage aan leveren dan kun je voor meer informatie kijken op Meetprogramma Reptielen of Verspreidingsonderzoek Reptielen.