Search

Over RAVON Agenda English Steun ons Webshop

donderdag 9 januari 2025
Kikkers
Kikkers

In Naderland leven maarliefst tien soorten kikkers: 6 inheemse en 4 exotische soorten.

Kikkers in Nederland

De inheemse kikkers die in Nederland voorkomen, zijn de bastaardkikker, boomkikker, bruine kikker, heikikker, meerkikker en de poelkikker. Kikkersoorten die van nature niet in Nederland voorkomen, zijn Amerikaanse stierkikker, de Oostelijke boomkikker, de Italiaanse boomkikker en de springkikker. 

In de paartijd roepen de mannetjes de vrouwtjes met kwaakgeluiden. Wanneer er een vrouwtje in de buurt komt klimt het mannetje op haar rug en houdt zich stevig vast. Daarvoor zijn ze goed uitgerust, want bij alle kikkers en padden ontwikkelen de mannetjes speciale ruwe plekken aan de binnenkant van de voorpoten. Wanneer het vrouwtje haar eitjes afzet in het water bevrucht het mannetje ze door zijn sperma erover uit te storten.

De bruine kikker en de heikikker leggen hun eitjes vroeg in het voorjaar, meestal in de maand maart. Het dril van de bruine kikker is makkelijk te vinden. De groene kikker legt zijn eitjes later. Je ziet ze liggen in het water, als grote gelatineachtige klompen: het kikkerdril. 

Paddendril ziet er anders uit dan kikkerdril. Paddendril is geen klomp die bestaat uit honderden ronde eitjes maar is een lang snoer met daarin kleine eitjes. Veel minder bekend is het dril van de boomkikker dat half mei in het water wordt afgezet. De boomkikker legt meestal tegelijk met de groene kikker kleine klompjes ter grootte van een walnoot tussen de waterplanten. Uit deze eitjes komen kikkervisjes of dikkopjes met uitwendige kieuwen, als je goed kijkt zie je de kieuwen als franje bij de kop. De eerste dagen eten de kikkervisjes hun eigen ei resten op, later eten ze vooral plantaardig materiaal. 

Na ongeveer twee maanden  krijgt het kikkervisje achterpootjes en longen, daarna komen langzaam de voorpootjes. Hun staartje schrompelt langzaam weg. Het is nu een volgroeid kikkertje geworden. Bruine kikkers en groene kikkers komen algemeen voor in Nederland, de andere soorten zijn veel minder algemeen.

Bruine kikker en groene kikker komen het meest voor

Een van de meest voorkomende kikkers in Nederland is de bruine kikker (Rana temporaria). De bruine kikker is een vrij grote kikker. Hij kan ongeveer tien centimeter lang worden. De rug van de kikker is bruin van kleur, zijn keel en buik zijn witachtig. Ze hebben een duidelijke donkerbruine vlek aan beide kanten van hun kop. Bruine kikkers ontwaken in februari of maart uit hun winterslaap. Ze trekken dan meteen naar hun voortplantingsgebieden. Bruine kikkers kunnen niet echt kwaken, het geluid dat ze maken lijkt meer op knorren. Bruine kikkers zijn algemeen in Nederland.

Een andere prominente soort is de groene kikker (PRana esculenta synklepton). Er zijn eigenlijk drie soorten groene kikkers. De poelkikker, de bastaardkikker en de meerkikker. Voor het gemak noemen we ze allemaal groene kikker. Alleen echte kenners kunnen deze drie soorten van elkaar onderscheiden. De groene kikker heeft een groene rug met zwarte of bruine vlekken. Zijn keel en buik zijn wit of grijzig gevlekt. Hij komt rond half maart uit zijn winterslaap. Mannetjes kunnen erg goed kwaken. Vooral in het voorjaar kun je de kwaakkoren van de “boerennachtegaal” horen. In Nederland zijn groene kikkers vrij algemeen.

Bastaardkikker Bastaardkikker

Bastaardkikker

De bastaardkikker is een vruchtbare hybride (een kruising poelkikker en meerkikker). De bastaardkikker komt algemeen voor in vrijwel heel Nederland. Zeldzaamheid: algemeen

Boomkikker Boomkikker

Boomkikker

De boomkikker is een kleine grasgroene kikker met zuignapjes aan het einde van vingers en tenen, waardoor hij goed kan klimmen. Zeldzaamheid: vrij zeldzaam

Bruine kikker Bruine kikker

Bruine kikker

De bruine kikker is een middelgrote, robuuste kikker met een stompe snuit. Hij behoort tot de meest algemene soorten amfibieën van Nederland. Zeldzaamheid: algemeen

Heikikker Heikikker

Heikikker

De heikikker is een middelgrote kikker met een iets spitse snuit. In de paartijd kleur mannetjes licht- tot fel blauw. Zeldzaamheid: algemeen

Meerkikker Meerkikker

Meerkikker

De meerkikker is de grootste van de drie groene kikkers. Meerkikkers komen voornamelijk voor in het westen en noorden van Nederland. Zeldzaamheid: algemeen

Poelkikker Poelkikker

Poelkikker

De poelkikker is de kleinste van de drie groene kikkers. De poelkikker komt in Nederland vooral in het oosten en zuiden voor. Zeldzaamheid: algemeen

Exotische kikkersoorten

Amerikaanse stierkikker (Exoot)

Lithobates catesbeianus

Amerikaanse stierkikker Lithobates catesbeianus Jelger Herder

De Amerikaanse stierkikker lijkt op groene kikkers, maar heeft geen ruglijsten.


Herkenning

Volwassen Amerikaanse stierkikkers bereiken een kop-romplengte van 15 tot 20 cm. Een enkele keer worden ze tot ongeveer 25 cm lang. De dieren zijn olijfgroen tot geelbruin, vaak met een vlekkenpatroon op de rug. Juvenielen hebben vaak een groene kop en rug. Mannetjes hebben opvallend grote trommelvliezen, die ongeveer tweemaal zo groot zijn als de ogen. In tegenstelling tot de groene kikkers hebben ze geen ruglijsten over de rugzijde en nooit een groene rugstreep. Kikkervissen lijken op larven van groene kikker maar hebben zwarte, zeer kleine, even grote stipjes (als speldenprikken) en kunnen uitgroeien tot 15 cm.

Verwisseling is vooral mogelijk met de inheemse groene kikkers. RAVON heeft een herkenningskaart gemaakt om de Amerikaanse stierkikker goed te kunnen determineren. Ook de geluiden van deze soort zijn duidelijk herkenbaar. Voor de verschillende geluiden verwijzen we naar deze website. Hierop zijn onder meer de roep van mannetjes en het zeer karakteristieke vluchtroepje ("iep") te beluisteren, dat vaak langs wateren met deze soort te horen is. Inheemse groene kikkers kunnen een vergelijkbare alarmkreet slaken maar doen dat uiterst zelden.

Roep:

Amerikaanse Stierkikker Lithobates catesbeianus Jelger Herder


Ecologie

Voortplanting

In de laatste decennia is succesvolle voortplanting van Amerikaanse stierkikkers vastgesteld in tuinvijvers in Limburg. Het legsel ziet eruit als een 'pannenkoek' van één eilaag dik en meer dan twee meter doorsnede en is dus heel anders gevormd dan het kikkerdril van inheemse kikkersoorten. Vrouwtjes leggen één legsel per jaar, dat uit 10.000 – 25.000 eieren bestaan. Wanneer het net gelegd is, drijft het legsel op het wateroppervlak, maar binnen een dag zinkt het naar de bodem, of blijft op waterplanten liggen. Soms valt het legsel uit elkaar onder invloed van stroming of de wind. Ondanks de grote afmetingen zijn legsels lastig te vinden. Mannetjes roepen de hele zomer door met een piek in juni en juli. Roep klinkt als het loeien van een koe

Levenswijze

Deze uit Noord-Amerika afkomstige soort is in de vorige eeuw door tuincentra ingevoerd als vijverdier en heeft zich hier en daar (o.a. in België en Italië) in het wild kunnen handhaven. Waar hij voorkomt, vormt hij namelijk als predator en voedselconcurrent een bedreiging voor met name de inheemse amfibieën. Voedsel: vooral insecten en andere ongewervelden. Ze grijpen ook grotere prooien, zoals vogels, kleine zoogdieren en kikkers. Amerikaanse stierkikkers overwinteren meestal onder water tussen oktober en april. Deze kikkers zijn zeer schuw en daardoor moeilijk te benaderen of te vangen. Larven komen na één tot twee weken uit en metamorfoseren pas na één of twee winters. Daarna duurt het nog twee tot vier jaar tot ze geslachtsrijp zijn.

Amerikaanse Stierkikker larve Lithobates catesbeianus Annemarie van Diepenbeek

Verspreiding

De Amerikaanse stierkikker komt van nature voor in vrijwel de hele oostelijke helft van de VS, Zuidoost-Canada en Noordoost-Mexico. De kikkersoort is in Europa ingevoerd voor consumptie of als vijver- en huisdier. Sinds de jaren negentig is de import in de EU verboden, omdat het te veel risico's met zich meebrengt. Ontsnapte exemplaren blijken zich verspreid over de wereld te kunnen handhaven.

In september 2010 werd, voor het eerst in twintig jaar, weer voortplanting van stierkikkers in Nederland waargenomen in het Limburgse Baarlo. Voortplanting vond in twee particuliere vijvers plaats en verspreid door het dorp zijn kleinere aantallen dieren gevonden. In Vlaanderen zijn diverse populaties aanwezig waarvan een drietal de Nederlandse grens tot op minder dan twee kilometer afstand genaderd zijn. Kenmerkend voor de soort is dat ze juist bij grotere onnatuurlijke (vis)vijvers voorkomen die diep en eutroof zijn, in Baarlo zijn het vooral ook tuinvijvers van particulieren Voor zover bekend zijn er geen populaties Amerikaanse stierkikkers meer aanwezig in ons land, de laatste zekere waarneming dateert uit 2014. 


Bedreiging en bescherming

De Amerikaanse stierkikker wordt door de IUCN als een van de ergste invasieve exoten wereldwijd gezien. Per 3 augustus 2016 geldt een Europees verbod (EU-exotenverordening 1143/2014) op bezit, handel, kweek, transport en import van een aantal schadelijke exotische planten en dieren waaronder de stierkikker. Wanneer de soort zich in Nederland permanent vestigt, kan dit een serieuze bedreiging vormen voor de inheemse soorten. Naast een directe bedreiging door predatie, is de stierkikker een sterke voedselconcurrent. Ook kan hij ziekten bij zich dragen, waarvan hij zelf geen last heeft, maar die voor veel inheemse amfibieënsoorten een grote bedreiging vormen. Om deze redenen is de soort in Baarlo succesvol bestreden en is men ook in Vlaanderen druk doende de soort in te perken of geheel te verwijderen. Meer informatie over de risico’s die de Amerikaanse stierkikker met zich meebrengt is te vinden in deze risicoanalyse. De soort is in Nederland een exoot en niet beschermd.

Onderzoek in Noord-Brabant en Baarlo

Om in de gaten te houden of de stierkikker vanuit Vlaanderen Noord-Brabant binnen komt, heeft RAVON binnen het Nederlands-Vlaams exotenproject INVEXO een waarschuwingssysteem opgezet. Vrijwilligers, terreinbeheerders en muskusrattenbestrijders zijn opgeleid om de soort te kunnen vinden en herkennen en houden drie risicogebieden extra in de gaten. Dit "Early Warning System" is na afloop van INVEXO voortgezet met financiering vanuit het Team Invasieve Exoten. Ook het Limburgse Baarlo is inmiddels hierin opgenomen. Het project “INVEXO” werd mede gefinancierd door het Europees programma Interreg IV A voor de grensregio Vlaanderen-Nederland. Het is een samenwerking tussen 24 partners in Vlaanderen en Nederland.

Logo's samenwerkingspartners

Waarschuwingssysteem: doe mee!

De aandacht in Noord-Brabant ligt bij drie gebieden, die grenzen aan de Vlaamse stierkikkerpopulaties: gebieden ten zuiden van Breda, ten zuidwesten van Reusel en ten zuidoosten van Bergeijk. Daarnaast houden we Baarlo en omgeving in de gaten. Met de verzamelde informatie is het mogelijk tijdig en in een vroeg stadium maatregelen te nemen, indien dat nodig is. Als je een steentje bij wilt dragen aan het tijdig signaleren van de Amerikaanse stierkikker dan kan dat door je hiervoor aan te melden bij Jeroen van Delft.

 

Wegvangactie Baarlo Amerikaanse stierkikker Lithobates catesbeianus Raymond Creemers

Leegpompen van een tuinvijver met Amerikaanse stierkikkers (2011, Baarlo). De vijver is vervolgens nieuw aangelegd en van een hekwerk rondom voorzien. 

Volgend artikel Springkikker (Exoot)
Printen
16442

Welke eigenschappen heeft een kikker?

De huid van kikkers is over het algemeen glad en vochtig. Kikkers hebben een afgeplat lichaam en sterke achterpoten. Deze achterpoten zijn aangepast voor springen. Kikkers hebben krachtige achterpoten met zwemvliezen tussen de tenen, wat hen in staat stelt om goed te zwemmen.

Kikkers zijn over het algemeen carnivoor en eten een verscheidenheid aan prooien, waaronder insecten, wormen en kleine ongewervelden. Ze vangen hun prooi met hun plakkerige tong. Kikkers ondergaan metamorfose, waarbij ze zich ontwikkelen van eitje tot larve (kikkervisje) en uiteindelijk tot volwassen kikker. Ze leggen hun eieren in water.

Mannelijke kikkers, waaronder de bruine kikker, staan bekend om hun karakteristieke roep tijdens het broedseizoen. De roep dient om vrouwtjes aan te trekken. Kikkers zijn te vinden in een verscheidenheid aan habitats, waaronder vijvers, poelen, moerassen, en graslanden. Ze hebben water nodig voor de voortplanting, maar veel soorten brengen ook een deel van hun leven op het land door.

In de winter houden kikkers een winterslaap (hibernatie) waarin ze inactief zijn en hun stofwisseling vertraagt. Ze zoeken vaak beschutte plekken, zoals modder op de bodem van vijvers.

Veelgestelde vragen over kikkers

Wat is het verschil tussen een kikker en een pad?

Kikkers en padden zijn beide amfibieën, maar ze behoren tot verschillende families binnen de klasse Amphibia. Ze lijken veel op elkaar, toch zijn er duidelijke verschillen. Kikkers kunnen goed springen. Padden kunnen dit absoluut niet. Als ze hun best doen komen ze niet verder dan een klein hopje. Dan is er nog een verschil; kikkers hebben een gladde en vaak mooi gekleurde huid. De huid van padden is bobbelig en meestal bruinachtig van kleur. Salamanders zijn ook makkelijk te herkennen. Ze hebben een lange staart en kunnen niet springen. 

Kikkers hebben slanke lichamen, lange achterpoten en grote, zwemvliezen aan hun achterpoten. Deze aanpassingen helpen hen bij het zwemmen. Padden hebben kortere achterpoten in vergelijking met kikkers en missen zwemvliezen. Hun lichaam is vaak platter en gedrongener.

Hoe help je kikkers overwinteren?

Tijdens en vooral na vorstperiodes worden regelmatig vondsten van dode kikkers gemeld. Deze waarnemingen worden nagenoeg allemaal gedaan in kunstmatige tuinvijvers. Bij aanhoudende vorst kan het water door een laag ijs meerdere dagen achtereen afgesloten zijn van de buitenlucht. Wil je weten wat je daaraan kunt doen? Lees verder > 

 

 

Wanneer is de kikkerdriltelling?

Je hoeft niet te wachten tot Pasen met eieren zoeken: RAVON organiseert namelijk ieder voorjaar de Landelijke Kikkerdriltelling! Je kunt kikkerdril tellen in je eigen tuinvijver, maar het mag natuurlijk ook buiten je tuin, in stadsvijvers, poelen of sloten. Het aantal eieren geeft namelijk een uitstekend beeld van het aantal voortplantende kikkervrouwtjes in je tuin. Vermenigvuldig het met twee (mannetjes tellen immers ook mee) en je hebt een mooie indicatie van het aantal kikkers in en rond je tuinvijver. Help je mee?

Kijk voor meer informatie: https://www.tuintelling.nl/evenementen/kikkerdriltelling.

Over RAVON

RAVON is een onafhankelijke kennisorganisatie die samen met vrijwilligers de inheemse reptielen, amfibieën en vissen beschermt. RAVON, FLORON en Paddenstoelenonderzoek Nederland zijn organisaties van Stichting Natuur Onderzoek Nederland.

Privacy statement

Geregistreerd bij

Logo ANBI

Telprojecten

Reptielen tellen
Amfibieën tellen
Vissen tellen

Partners

Doe mee

Word vrijwilliger
Word donateur
Doe een gift
Werkgroepen

Webshop

Contact

Telefoon: 024-7410600
Email: kantoor@ravon.nl
Contactpagina


Adres Natuurplaza
(gebouw Mercator III)
Toernooiveld 1 6525 ED
Nijmegen
Route

Vacatures

Back To Top