Search

Over RAVON Agenda English Steun ons Webshop

donderdag 9 januari 2025
Kikkers
Kikkers

In Naderland leven maarliefst tien soorten kikkers: 6 inheemse en 4 exotische soorten.

Kikkers in Nederland

De inheemse kikkers die in Nederland voorkomen, zijn de bastaardkikker, boomkikker, bruine kikker, heikikker, meerkikker en de poelkikker. Kikkersoorten die van nature niet in Nederland voorkomen, zijn Amerikaanse stierkikker, de Oostelijke boomkikker, de Italiaanse boomkikker en de springkikker. 

In de paartijd roepen de mannetjes de vrouwtjes met kwaakgeluiden. Wanneer er een vrouwtje in de buurt komt klimt het mannetje op haar rug en houdt zich stevig vast. Daarvoor zijn ze goed uitgerust, want bij alle kikkers en padden ontwikkelen de mannetjes speciale ruwe plekken aan de binnenkant van de voorpoten. Wanneer het vrouwtje haar eitjes afzet in het water bevrucht het mannetje ze door zijn sperma erover uit te storten.

De bruine kikker en de heikikker leggen hun eitjes vroeg in het voorjaar, meestal in de maand maart. Het dril van de bruine kikker is makkelijk te vinden. De groene kikker legt zijn eitjes later. Je ziet ze liggen in het water, als grote gelatineachtige klompen: het kikkerdril. 

Paddendril ziet er anders uit dan kikkerdril. Paddendril is geen klomp die bestaat uit honderden ronde eitjes maar is een lang snoer met daarin kleine eitjes. Veel minder bekend is het dril van de boomkikker dat half mei in het water wordt afgezet. De boomkikker legt meestal tegelijk met de groene kikker kleine klompjes ter grootte van een walnoot tussen de waterplanten. Uit deze eitjes komen kikkervisjes of dikkopjes met uitwendige kieuwen, als je goed kijkt zie je de kieuwen als franje bij de kop. De eerste dagen eten de kikkervisjes hun eigen ei resten op, later eten ze vooral plantaardig materiaal. 

Na ongeveer twee maanden  krijgt het kikkervisje achterpootjes en longen, daarna komen langzaam de voorpootjes. Hun staartje schrompelt langzaam weg. Het is nu een volgroeid kikkertje geworden. Bruine kikkers en groene kikkers komen algemeen voor in Nederland, de andere soorten zijn veel minder algemeen.

Bruine kikker en groene kikker komen het meest voor

Een van de meest voorkomende kikkers in Nederland is de bruine kikker (Rana temporaria). De bruine kikker is een vrij grote kikker. Hij kan ongeveer tien centimeter lang worden. De rug van de kikker is bruin van kleur, zijn keel en buik zijn witachtig. Ze hebben een duidelijke donkerbruine vlek aan beide kanten van hun kop. Bruine kikkers ontwaken in februari of maart uit hun winterslaap. Ze trekken dan meteen naar hun voortplantingsgebieden. Bruine kikkers kunnen niet echt kwaken, het geluid dat ze maken lijkt meer op knorren. Bruine kikkers zijn algemeen in Nederland.

Een andere prominente soort is de groene kikker (PRana esculenta synklepton). Er zijn eigenlijk drie soorten groene kikkers. De poelkikker, de bastaardkikker en de meerkikker. Voor het gemak noemen we ze allemaal groene kikker. Alleen echte kenners kunnen deze drie soorten van elkaar onderscheiden. De groene kikker heeft een groene rug met zwarte of bruine vlekken. Zijn keel en buik zijn wit of grijzig gevlekt. Hij komt rond half maart uit zijn winterslaap. Mannetjes kunnen erg goed kwaken. Vooral in het voorjaar kun je de kwaakkoren van de “boerennachtegaal” horen. In Nederland zijn groene kikkers vrij algemeen.

Bastaardkikker Bastaardkikker

Bastaardkikker

De bastaardkikker is een vruchtbare hybride (een kruising poelkikker en meerkikker). De bastaardkikker komt algemeen voor in vrijwel heel Nederland. Zeldzaamheid: algemeen

Boomkikker Boomkikker

Boomkikker

De boomkikker is een kleine grasgroene kikker met zuignapjes aan het einde van vingers en tenen, waardoor hij goed kan klimmen. Zeldzaamheid: vrij zeldzaam

Bruine kikker Bruine kikker

Bruine kikker

De bruine kikker is een middelgrote, robuuste kikker met een stompe snuit. Hij behoort tot de meest algemene soorten amfibieën van Nederland. Zeldzaamheid: algemeen

Heikikker Heikikker

Heikikker

De heikikker is een middelgrote kikker met een iets spitse snuit. In de paartijd kleur mannetjes licht- tot fel blauw. Zeldzaamheid: algemeen

Meerkikker Meerkikker

Meerkikker

De meerkikker is de grootste van de drie groene kikkers. Meerkikkers komen voornamelijk voor in het westen en noorden van Nederland. Zeldzaamheid: algemeen

Poelkikker Poelkikker

Poelkikker

De poelkikker is de kleinste van de drie groene kikkers. De poelkikker komt in Nederland vooral in het oosten en zuiden voor. Zeldzaamheid: algemeen

Exotische kikkersoorten

Oostelijke boomkikker (Exoot)

Hyla orientalis

Oostelijke boomkikker Hyla orientalis Jelger Herder

De Oostelijke boomkikker toont genetische verschillen met de inheemse boomkikker, maar kan niet op basis van uiterlijk onderscheiden worden.


Herkenning

De Oostelijke boomkikker is in relatie tot de inheemse boomkikker een cryptische soort. Dit betekent dat de twee soorten genetische verschillen vertonen, maar niet op basis van uiterlijk onderscheiden kunnen worden. De roep van Oostelijke boomkikker verschilt enigszins door een relatief hoger aantal pulsgroepen (er worden meer opeenvolgende uitbarstingen van “kè-kè-kè” geproduceerd tijdens een enkele roep), en hogere aantallen pulsen per groep (elke uitbarsting bestaat uit meer “kè’s” dan bij de inheemse boomkikker). Dergelijke kenmerken kunnen echter beïnvloed worden door (water)temperatuur, en zijn in het veld weinig bruikbaar om de soorten te kunnen onderscheiden. Identificatie van Oostelijke boomkikker is enkel mogelijk op basis van verspreiding, of middels genetische analyse.

Oostelijke boomkikker Hyla orientalis Jelger Herder


Ecologie

Voortplanting

Vergelijkbaar met de inheemse boomkikker.

Levenswijze

De levenswijze van de Oostelijke boomkikker is vergelijkbaar met die van de inheemse boomkikker. In Nederland komt de Oostelijke boomkikker voor in Zuid-Hollandse duingebieden gekenmerkt door ruimschoots aanwezige struwelen en waterpartijen. Aangrenzende achtertuinen en nabijgelegen stadsparken met vijvers worden ook bezet.

Oostelijke boomkikker Hyla orientalis

Verspreiding

De verspreidingsgrens tussen de boomkikker en Oostelijke boomkikker loopt vanaf centraal-noord Polen zuidwaarts tot de Karpaten. Deze bergreeks vormt tot centraal Roemenië de grens tussen beide soorten. Verder zuidelijk komt de Oostelijke boomkikker voor in zuid-Roemenië en zuidoost-Servië, in Bulgarije, extreem oost-Griekenland, en grote delen van west- en noord Turkije, de Kaukasus, en Noord-Iran. In Nederland is Oostelijke boomkikker rond de eeuwwisseling illegaal geïntroduceerd in de duinen van Meijendel. In slechts vijf jaar tijd heeft de soort zich weten te verspreiden naar de nabijgelegen natuurgebieden Berkheide en Lentevreugd. Recent heeft de Oostelijke boomkikker ook het naburige Sollenveld (2019) bereikt, ongetwijfeld met hulp van de mens. Het is aannemelijk dat de soort zich in de toekomst verder zal verspreiden, zowel op eigen kracht als door toedoen van de mens. Genetische analyse toonde aan dat de Oostelijke boomkikkers in Nederland nauw verwant zijn aan populaties op het Griekse eiland Lesbos. In het Westduinpark komt de eveneens geïntroduceerde Italiaanse boomkikker voor.


 

Bedreiging en bescherming

De Oostelijke boomkikker is een exoot en geniet daarom geen bescherming in Nederland. De kans dat de soort zich verder verspreid lijkt groot. Dit is met name onwenselijk vanwege het risico dat inheemse boomkikkers verdrongen worden door Oostelijke boomkikkers middels hybridisatie en genetische assimilatie. Deze dreiging is reëel. In Europa zijn verschillende gevallen bekend waarin geïntroduceerde, niet-inheemse boomkikkers de verspreiding van inheemse boomkikkers in korte tijd hebben overgenomen. Het is daarbij belangrijk om te beseffen dat Oostelijke boomkikkers minder kieskeurig zijn wat betreft habitatvoorkeur dan inheemse boomkikkers.

Monitoring en trends

Het CBS berekent geen trends voor deze soort. Monitoring kan op dezelfde wijze uitgevoerd worden als voor de inheemse boomkikker.

Vorig artikel Italiaanse boomkikker (Exoot)
Printen
945

Welke eigenschappen heeft een kikker?

De huid van kikkers is over het algemeen glad en vochtig. Kikkers hebben een afgeplat lichaam en sterke achterpoten. Deze achterpoten zijn aangepast voor springen. Kikkers hebben krachtige achterpoten met zwemvliezen tussen de tenen, wat hen in staat stelt om goed te zwemmen.

Kikkers zijn over het algemeen carnivoor en eten een verscheidenheid aan prooien, waaronder insecten, wormen en kleine ongewervelden. Ze vangen hun prooi met hun plakkerige tong. Kikkers ondergaan metamorfose, waarbij ze zich ontwikkelen van eitje tot larve (kikkervisje) en uiteindelijk tot volwassen kikker. Ze leggen hun eieren in water.

Mannelijke kikkers, waaronder de bruine kikker, staan bekend om hun karakteristieke roep tijdens het broedseizoen. De roep dient om vrouwtjes aan te trekken. Kikkers zijn te vinden in een verscheidenheid aan habitats, waaronder vijvers, poelen, moerassen, en graslanden. Ze hebben water nodig voor de voortplanting, maar veel soorten brengen ook een deel van hun leven op het land door.

In de winter houden kikkers een winterslaap (hibernatie) waarin ze inactief zijn en hun stofwisseling vertraagt. Ze zoeken vaak beschutte plekken, zoals modder op de bodem van vijvers.

Veelgestelde vragen over kikkers

Wat is het verschil tussen een kikker en een pad?

Kikkers en padden zijn beide amfibieën, maar ze behoren tot verschillende families binnen de klasse Amphibia. Ze lijken veel op elkaar, toch zijn er duidelijke verschillen. Kikkers kunnen goed springen. Padden kunnen dit absoluut niet. Als ze hun best doen komen ze niet verder dan een klein hopje. Dan is er nog een verschil; kikkers hebben een gladde en vaak mooi gekleurde huid. De huid van padden is bobbelig en meestal bruinachtig van kleur. Salamanders zijn ook makkelijk te herkennen. Ze hebben een lange staart en kunnen niet springen. 

Kikkers hebben slanke lichamen, lange achterpoten en grote, zwemvliezen aan hun achterpoten. Deze aanpassingen helpen hen bij het zwemmen. Padden hebben kortere achterpoten in vergelijking met kikkers en missen zwemvliezen. Hun lichaam is vaak platter en gedrongener.

Hoe help je kikkers overwinteren?

Tijdens en vooral na vorstperiodes worden regelmatig vondsten van dode kikkers gemeld. Deze waarnemingen worden nagenoeg allemaal gedaan in kunstmatige tuinvijvers. Bij aanhoudende vorst kan het water door een laag ijs meerdere dagen achtereen afgesloten zijn van de buitenlucht. Wil je weten wat je daaraan kunt doen? Lees verder > 

 

 

Wanneer is de kikkerdriltelling?

Je hoeft niet te wachten tot Pasen met eieren zoeken: RAVON organiseert namelijk ieder voorjaar de Landelijke Kikkerdriltelling! Je kunt kikkerdril tellen in je eigen tuinvijver, maar het mag natuurlijk ook buiten je tuin, in stadsvijvers, poelen of sloten. Het aantal eieren geeft namelijk een uitstekend beeld van het aantal voortplantende kikkervrouwtjes in je tuin. Vermenigvuldig het met twee (mannetjes tellen immers ook mee) en je hebt een mooie indicatie van het aantal kikkers in en rond je tuinvijver. Help je mee?

Kijk voor meer informatie: https://www.tuintelling.nl/evenementen/kikkerdriltelling.

Over RAVON

RAVON is een onafhankelijke kennisorganisatie die samen met vrijwilligers de inheemse reptielen, amfibieën en vissen beschermt. RAVON, FLORON en Paddenstoelenonderzoek Nederland zijn organisaties van Stichting Natuur Onderzoek Nederland.

Privacy statement

Geregistreerd bij

Logo ANBI

Telprojecten

Reptielen tellen
Amfibieën tellen
Vissen tellen

Partners

Doe mee

Word vrijwilliger
Word donateur
Doe een gift
Werkgroepen

Webshop

Contact

Telefoon: 024-7410600
Email: kantoor@ravon.nl
Contactpagina


Adres Natuurplaza
(gebouw Mercator III)
Toernooiveld 1 6525 ED
Nijmegen
Route

Vacatures

Back To Top