In het voorjaar trotseren honderden vrijwilligers weer en wind om opnieuw langs de hele Nederlandse kustlijn intrekkende glasaaltjes te tellen – jonge palingen die vanaf zee onze wateren binnen willen zwemmen. Belangrijk werk, want deze data geven ons een goed beeld van hoe het gaat met de bedreigde paling.
Bedreigde soort
Eind 2023 adviseerden Europese wetenschappers van ICES dat er meer aandacht moet zijn voor habitatherstel, het staken van alle activiteiten die sterfte veroorzaken en het stoppen van alle visserij, waaronder glasaalvisserij voor uitzet en aquacultuur. Het IUCN heeft de paling door de sterke achteruitgang in 50 jaar, aangemerkt als ‘ernstig bedreigd’.
Belang glasaalmonitoring
Het monitoren van glasaal geeft een belangrijke basis in de bescherming van deze soort. Ieder voorjaar trekken jonge, doorzichtige glasalen vanaf zee onze binnenwateren in, meestal met een piek in april. Dit is het einde van een ruim 5000 kilometer lange reis vanuit de Sargassozee naar de Nederlandse kust. Daarbij lopen ze op veel plaatsen vast bij sluizen en gemalen. Met de monitoring worden de belangrijkste knelpunten voor de intrek te gesignaleerd. Monitoring is van belang om vast te stellen hoe de soort er van jaar tot jaar voor staat. Sinds het jaar 2000 schommelt de intrek in de Noordzeeregio rond de anderhalve procent ten opzichte van de jaren zestig en zeventig.
Kruisnetten langs de hele kustlijn
Op tientallen locaties langs de Nederlandse kust worden, in verschillende samenwerkingsverbanden, glasalen geteld met behulp van kruisnetten. De monitoring wordt voor een groot deel uitgevoerd door vrijwilligers. Hiermee wordt glasaal bij migratieknelpunten in kaart gebracht, samen met andere soorten, zoals de driedoornige stekelbaars. Met de kennis die boven water komt, kunnen waterbeheerders maatregelen nemen om de intrekmogelijkheden te verbeteren. Dankzij de verzamelde gegevens kunnen we ook trends volgen en zien of de soort zich herstelt of verder achteruitgaat.
Glasaaltrend 
In het najaar van 2023 presenteerden RAVON, INBO, Wageningen Marine Research, Van Hall Larenstein en Good Fish de voorlopige resultaten van een grondige analyse van alle Belgische en Nederlandse glasaaldata. In deze analyse zijn voor het eerst alle beschikbare data van verschillende partijen gebundeld. De data zijn verwerkt in een statistisch (GAM)-model om een jaarlijkse trend van glasaalvangsten weer te geven. Hiermee krijgen we een beter beeld van de glasaal die elk jaar bij ons voor de kust komt. De resultaten komen aan bod in het webinar (zie onder) en zijn terug te lezen in VISIONAIR: Glasaal langs de lat : Bundeling van Nederlandse en Belgische glasaalseries leidt tot robuust inzicht.
De dataset bestaat, na toepassing van kwaliteitscriteria, uit meer dan 54.000 dataregels van 58 locaties. Grensverleggend is dat er in de modelanalyse voor het eerst gecorrigeerd is voor factoren die van invloed zijn op de glasaalactiviteit. Zoals seizoen, getij, watertemperatuur, rivierafvoer, maanstand, tijdstip gedurende de dag en aanpassing van het spuiregime of het bouwen van een vispassage.
Dit leidt tot een verfijning van de indexen en samen met de grotere dataset tot − met name in de laatste tien jaar − een bijstelling van de trend naar boven. De nieuw berekende trend laat zien dat het aanbod van glasaal in België en Nederland in de afgelopen 22 jaar rond hetzelfde niveau blijft schommelen. Het huidige niveau van het glasaalaanbod ligt echter 95% tot 99% lager in Europa ten opzichte van 50 jaar geleden.
Webinar over analyse en trends Nederlandse en Belgische glasaaldata
Op 14 september 2023 organiseerden RAVON, INBO, Good Fish, Wageningen Marine Research en Van Hall Larenstein een webinar over glasaaldata en trends.
De analyse in 2023 is een samenwerking tussen RAVON, INBO, Wageningen Marine Research, Van Hall Larenstein en Good Fish, en medegefinancierd door de Nationale Postcode Loterij en het Europees fonds voor Maritieme Zaken en Visserij.
Projectpartners glasaalmonitoring
Hoogheemraadschap van Rijnland, Sportvisserij MidWest Nederland, Sportvisserij Zuidwest Nederland, Rijkswaterstaat West-Nederland Noord, Provincie Noord-Holland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Waternet/Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Gemeente Amsterdam, Port of Amsterdam, Hoogheemraadschap van Delfland, Waterschap Hollandse Delta, Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid, Provincie Zuid-Holland, Waterschap Scheldestromen, Rijkswaterstaat Zee en Delta, Provincie Zeeland, World Fish Migration Foundation, Wetterskip Fryslân, Waterschap Noorderzijlvest, Sportvisserij Fryslân, Sportvisserij Groningen Drenthe, Waterschap Brabantse Delta, Nationale Postcode Loterij, Waddenfonds, Hogeschool van Hall Larenstein.