In IJmuiden ligt het grootste en dodelijkste gemaal van Europa. Jaarlijks sterven hier meer dan 10.000 volgroeide palingen op weg naar zee. In april jl. trok RAVON samen met Good Fish, Sportvisserij Nederland, Stichting tot Behoud Visserij Nederland en het Wereld Natuur Fonds daarom aan de bel. En met succes: vandaag werd een motie tot het visvriendelijk maken van het gemaal aangenomen in de Tweede Kamer. 

Nieuwe dodelijke superpomp doodt vis op grootschalige wijze

Gemaal IJmuiden is het grootste van Europa en bedient een groot deel van West-Nederland. Het pompt ten behoeve van het waterpeil enorme hoeveelheden water van het Noordzeekanaal naar de Noordzee. Sinds 2008 is bekend dat de huidige pompen (6 in totaal) zeer schadelijk zijn. Het gemaal doodt naar schatting jaarlijks 10.000 volwassen palingen direct, oplopend tot het dubbele aantal, als gevolg van verwondingen. In gewicht komt dit neer op jaarlijks 10 ton dode paling.

Recent bestelde Rijkswaterstaat een nieuwe ‘superpomp’ als vervanging voor een defect exemplaar; identiek en net zo schadelijk als de huidige pompen. In een schriftelijke reactie op vragen van RAVON gaf Rijkswaterstaat aan dat visveiligheid bij deze renovatie nog onzeker is en nader wordt bekeken. Ook de minister gaf recent in beantwoording van Kamervragen visveiligheid weer als een ‘streven’. Dit maakte een positieve uitkomst onzeker.

Motie Van Esch c.s. voor een visvriendelijk gemaal krijgt meerderheid Kamer

Op 6 juli jl. dienden kamerleden Van Esch (PvdD), Wassenberg (PvdD), De Groot (D66), Grinwis (CU), Bromet (GL), Minhas (VVD), Krul (CDA) en Madlener (PVV) daarom een motie in om te “garanderen dat het gemaal IJmuiden bij de eerstvolgende renovatie volledig visvriendelijk wordt gemaakt.” De motie werd op 6 juli jl. aangenomen.

Situatie voor de paling is penibel

De toestand van de paling is de afgelopen 20 jaar kritiek. Deze iconische soort wordt als larf geboren in de Sargassozee, zwemt 6000 kilometer naar Europa om op te groeien en keert na circa 15 jaar terug om zich voort te planten. Palingen lopen vaak vast op hun route door gemalen, stuwen, dammen, sluizen en waterkrachtcentrales. Mede daardoor is de populatie met circa 90 procent afgenomen en heeft de paling nu de status ‘ernstig bedreigd’.

Sinds de Europese Aalverordening (2007) moeten landen meer doen om de paling te laten herstellen. Recent rapporteerde ICES opnieuw dat er meer inzet nodig is. Eén van de belangrijkste maatregelen die wordt genoemd is het toegankelijk en veilig maken van migratieroutes.

Visvriendelijke oplossingen zijn de norm

Het Europees en Nederlands beleid is gericht op het weer mogelijk maken van ‘vismigratie’. Hiervoor zijn onder andere afspraken gemaakt onder de Europese Aalverordening, de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Beneluxbeschikking Vismigratie. Nederlandse waterbeheerders moeten sinds 2009 de grootste knelpunten veilig maken voor aal; Gemaal IJmuiden prijkt in de lijsten bovenaan.

Het aanleggen van vispassages en installatie van visveilige pompen is tegenwoordig bij waterschappen de standaard. Dit is in 2021 nog eens bekrachtigd door twee aangenomen moties (motie 1; motie 2)  in de Tweede Kamer. Hierin is gesteld dat bij renovatie van onder andere gemalen en sluizen gekeken moet worden naar de vismigratiemogelijkheden. Ook wil een grote meerderheid een versnelde aanpak van de belangrijkste vismigratieknelpunten.

Stap in de goede richting naar wet Visveiligheid

Martijn Schiphouwer van RAVON onderstreept de brede zorg die er heerst: ‘Waterbeheerders, vissers en onderzoeksorganisaties hebben in het achterland veel maatregelen bedacht en genomen om meer schieraal uit te laten trekken. De hoge sterfte door het gemaal IJmuiden doet veel inspanningen teniet. Het proces rond de renovatie van IJmuiden wordt vanwege het grote belang voor aal door vele organisaties nauwlettend gevolgd. Er is daarbij brede zorg over de huidige gang van zaken.’

Schiphouwer geeft aan welke actie er volgens RAVON nodig is: ‘Deze motie is een stap in de goede richting naar een wet die visveiligheid borgt bij aanleg en renovatie van gemalen aan- en tussen KRW wateren van Nederland. Visveiligheid, met als norm minder dan 10% sterfte bij een pomp, moet een harde eis worden, uiteraard naast veiligheid en duurzaamheid.’

Met dank aan alle indieners, Compassion in World Farming en Partij voor de Dieren voor hun inspanningen. Speciale dank aan de Nationale Postcode Loterij; mede door deze bijdrage hebben RAVON en Good Fish de Power to the Paling campagne kunnen opzetten en werken wij nog steeds aan talloze projecten voor een beter leven van de paling (en andere trekvissen).  Het aandacht vragen voor - en agenderen van kwesties zoals gemaal IJmuiden horen daar ook bij. 

Foto: Jelger Herder