De amfibieschimmels Batrachochytrium dendrobatidis (Bd) en B. salamandrivorans (Bsal) veroorzaken de infectieziekte chytridiomycose. B. dendrobatidis is eind jaren negentig voor het eerst beschreven(1,2), en heeft bijgedragen aan de afname van ten minste 501 soorten (6,5% van alle amfibiesoorten), heeft geleid tot het uitsterven van 90 soorten amfibieën, én bij nog 124 andere soorten tot afnames van meer dan 90% (3). Deskundigen, waaronder het IUCN, noemen chytridiomycose: de ‘ergste infectieziekte, die gewervelden ooit heeft getroffen en een grote bedreiging voor de biodiversiteit’. Sinds 2013 is hier ook Bsal bij gekomen, een geheel nieuw beschreven amfibieschimmel (4) die de Nederlandse populatie vuursalamanders nagenoeg heeft laten uitsterven (5).
De schimmel Bsal heeft zich in Nederland verder verspreid dan alleen Zuid Limburg. De schimmel is ook aangetroffen in bij enkele collecties over het hele land, én in Gelderland. Hier werden tijdens de monitoring voor de knoflookpad twee dode kamsalamanders gevonden. Deze dieren bleken besmet te zijn met Bsal en sindsdien wordt de schimmel hier jaarlijks aangetroffen.
Chytridiomycose is een goed voorbeeld van een ziekte waarvan de uitkomst met name door omgevingsomstandigheden wordt bepaald, en in Nederland is de impact tot op heden beperkt (6). In Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika en in Australië heeft Bd geresulteerd in groot verlies van biodiversiteit, waarbij tientallen soorten amfibieën zijn uitgestorven. Deze massale sterfte heeft ook bredere consequenties. In Panama bleek bijvoorbeeld dat na de massale sterfte van amfibieën door Bd, ook de slangengemeenschap minder soorten bevatte en homogener was geworden. De gevolgen kunnen dus breder doorwerken dan in de amfibiegemeenschap alleen (7)
Tot nog toe bleef het grootste deel van Europa, inclusief België en Nederland, hiervan gespaard. Het is dan ook zeer verontrustend dat de tweede chytride schimmel (Bsal) momenteel dergelijke massale verliezen veroorzaakt in onze contreien. Deze tweede schimmel infecteert namelijk alle salamanders (8), dus ook de kamsalamander, Alpenwatersalamander en kleine watersalamander. We vrezen voor een massale sterfte onder deze soorten in Nederland, en onder alle andere soorten in Europa.
In België, Duitsland en in Spanje (9) is de schimmel ook aangetroffen bij in het wild levende salamanders, en in Engeland in collecties. Een speciale uitgave van het tijdschrift SALAMANDRA (http://www.salamandra-journal.com/index.php/home/contents/2020-vol-56/1977-volume-56-3) geeft een breed inzicht in het verloop van de uitbraken in Duitsland.
In samenwerking met de universiteit van Gent, vakgroep Diergeneeskunde, onderzoekt RAVON de verspreiding, de impact en de potentiële verspreidingswegen van Bd, Bsal en andere ziekteverwekkers bij amfibieën en reptielen. Op de Europese webpagina over Bsal: www.bsaleurope.com staat een up to date referentielijst met publicaties: http://bsaleurope.com/sample-page/
- Berger et al., 1998. Chytridiomycosis causes amphibian mortality associated with population declines in the rain forests of Australia and Central America . PNAS 95: 9031 - 9036 [Link]
- Longcore et al., 1999. Batrachochytrium dendrobatidis gen. et sp. nov., a chytrid pathogenic to amphibians. Mycologia 91(2): 219-227 [Link]
- Fisher, M. C. and T. W. J. Garner (2020). "Chytrid fungi and global amphibian declines." Nature Reviews Microbiology.
- Martel, A., A. Spitzen-van der Sluijs, M. Blooi, W. Bert, R. Ducatelle, M.C. Fisher, A. Woeltjes, W. Bosman, K. Chiers, F. Bossuyt & F. Pasmans. Batrachochytrium salamandrivorans sp. nov. causes lethal chytridiomycosis in amphibians. PNAS 110 (38): 15325-9 [Link]
- Spitzen – van der Sluijs et al., 2013. Rapid enigmatic decline drives the fire salamander (Salamandra salamandra) to the edge of extinction in the Netherlands. Amphibia Reptilia 34: 233-239 [Pdf]
- Spitzen – van der Sluijs et al., 2014. Environmental Determinants of Recent Endemism of Batrachochytrium dendrobatidis Infections in Amphibian Assemblages in the Absence of Disease Outbreaks. Conservation Biology [Link]
- Zipkin, E. F., et al. (2020). "Tropical snake diversity collapses after widespread amphibian loss." Science 367(6479): 814-816.
- Martel, A., M. Blooi, C. Adriaensen, P. Van Rooij, W. Beukema, M. C. Fisher, R. A. Farrer, B. R.Schmidt, U. Tobler, K. Goka, K. R. Lips, C. Muletz, K. R. Zamudio, J. Bosch, S. Lotters, E. Wombwell, T. W. J. Garner, A. A. Cunningham, A. Spitzen-van der Sluijs, S. Salvidio, R. Ducatelle, K. Nishikawa, T. T. Nguyen, J. E. Kolby, I. Van Bocxlaer, F. Bossuyt & F. Pasmans. Recent introduction of a chytrid fungus endangers Western Palearctic salamanders. Science, 2014; 346 (6209): 630 DOI: 10.1126/science.1258268 [Link]
- Martel, A., et al. (2020). "Integral chain management of wildlife diseases." Conservation Letters: e12707.
